بررسی مختصات زبانی و سبکی فارسنامه ابن البلخی

چکیده: فارسنامه ی ابن بلخی کتابی است پیرامون تاریخ و جغرافیای فارس که در دهه ی نخست قرن ششم هجری قمری نگاشته شده است. بخش جغرافیایی این کتاب به خاطر اطّلاعات بدیع آن،نزد پژوهشگران بسیار ارزشمند تلقّی می شود.این کتاب به جهت داشتن بسیاری از ویژگی های نثر اصیل و کهن پارسی،از نظر زبانی و سبکی نیز از ارزش والایی برخوردار است؛از این جهت شناخت دقیق و آشنایی عمیق با این کتاب، تأثیر بسزایی در شناخت ویژگی های نثر در قرن ششم و دوره ی نخستین فارسی دری(از آغاز تا اوایل قرن هفتم) دارد. رساله ی حاضر در یک مقدّمه و شش بخش تنظیم گردیده؛ بخش اوّل به بررسی اختلافات آوایی و چگونگی شیوه ی تلفّظ در فارسنامه در مقایسه با تلفّظ امروزی و هم چنین شیوه ی رسم الخطّ کتاب اختصاص یافته است.در بخش دوم به بررسی نوع کلمات(مبحث صرف) و در بخش سوم به بررسی جملات و ساختمان آن ها (مبحث نحو)در فارسنامه پرداخته ایم.از آن جا که تأثیر زبان عربی پس از اسلام،در تألیفات پارسی زبانان بسیار چشم گیر است،بخش چهارم نیز با عنوان تأثیر زبان عربی بر فارسنامه بدین رساله افزوده گشت؛ هم چنین برای فهم کامل کتاب،در بخش پنجم،واژگان غریب و در عین حال کهن و ارزشمند فارسنامه تعریف و تشریح گردیده.و در پایان در بخش بررسی سطح ادبی آرایش های هر چند بسیار ناچیز لفظی و معنوی این کتاب تاریخی ذکر گردیده است. روش کار در این اثر بر مطالعات کتابخانه ای و تحلیل و بررسی آماری استوار بوده و تمامی عناوین و دستورالعمل های به کار رفته،بر مبنای کتاب های معتبردر حیطه ی دستور زبان و سبک شناسی خصوصاً کتاب های تاریخ زبان فارسی در سه جلد از دکتر «پرویز خانلری» و سبک شناسی از «ملک الشّعرای بهار» می باشد.